Η αποδόμηση μίας είδησης και η ενδεχόμενη κατάρριψή της, ακόμη και εάν με όρους κοινής λογικής φαντάζει αυτονόητη, δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση. Πολλές φορές αναπαράγονται θέματα που όσο αναξιόπιστα και να φαίνονται στον μέσο χρήστη του διαδικτύου, δεν υπάρχουν αρκετά διαθέσιμα στοιχεία ώστε να αποδομηθούν αποτελεσματικά. Από την άλλη πλευρά, κυκλοφορούν ανά καιρούς πολλά θέματα που μπορούν να αποδομηθούν επαρκώς. Είμαστε υποχρεωμένοι όμως να θέσουμε προτεραιότητες σε εκείνα με τα οποία θα ασχοληθούμε μιας και ο χρόνος που μπορούμε να διαθέσουμε αλλά και οι δυνάμεις μας, είναι σκληρά πεπερασμένες παράμετροι. Έτσι, εστιάζουμε σε συγκεκριμένα στοιχεία στο μυαλό μας όταν επιλέγουμε τη θεματολογία με την οποία τελικά θα ασχοληθούμε. Δεν μπορούμε να διασταυρώσουμε και να ασχοληθούμε με θέματα που αναφέρονται και βασίζονται σε πηγές με διαβαθμισμένα έγγραφα, καθώς δεν έχουμε πρόσβαση σε τέτοια.

Αλληλεπίδραση με τους χρήστες

Εξαιρετικά σημαντική παράμετρο για τη θεματολογία που αποφασίζουμε να αποδομήσουμε, αποτελεί η αλληλεπίδραση των χρηστών των κοινωνικών δικτύων με αυτήν. Για παράδειγμα, ένα ποστ στο Facebook που παρουσιάζει μεγάλο αριθμό κοινοποιήσεων, σχολίων και αντιδράσεων, αποτελεί πολύ καλή πρώτη ύλη για εμάς ώστε να ελέγξουμε την αξιοπιστία του. Ο λόγος είναι πως όταν αποδομούμε ένα θέμα το οποίο έχει προβληθεί μαζικά στα κοινωνικά δίκτυα, είμαστε σε θέση να βοηθήσουμε δυνητικά περισσότερο κόσμο από εκείνον που θα βοηθούσαμε σε θέμα που δεν έχει λάβει την αντίστοιχη προβολή.

Άτομα-Οργανισμοί κλειδιά

Για φαινόμενα παραπληροφόρησης και αναπαραγωγής ψευδών ειδήσεων δεν ευθύνονται αποκλειστικά οι απλοί χρήστες του διαδικτύου. Αρκετά συχνά, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, προβεβλημένοι άνθρωποι (πολιτικοί, καλλιτέχνες, δημοσιογράφοι κ.α.) και οργανισμοί, προχωρούν δημοσίως σε λανθασμένους ισχυρισμούς. Ακριβώς λόγω του ειδικού βάρους που ενέχουν τα λόγια και οι θέσεις των ανθρώπων αυτών, ακόμη και σε περίπτωση που δεν έχουν αναπαραχθεί μαζικά στα κοινωνικά δίκτυα, είναι πιθανό να ασχοληθούμε μαζί τους, προχωρώντας στην αντίστοιχη αποδόμηση.

Ειδήσεις κλειδιά (επικαιρότητα)

Αρκετά πιθανό είναι να ασχοληθούμε με ειδήσεις της επικαιρότητας ακόμη και αν δεν έχουν αναπαραχθεί μαζικά στο διαδίκτυο. Αφενός ακόμη και εάν τη στιγμή της δημοσίευσης της σχετικής μας αποδόμησης, η συγκεκριμένη είδηση δεν έχει γίνει viral, αυτό δε σημαίνει πως κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί στο άμεσο μέλλον. Αφετέρου, οι αποδομήσεις μας δεν έχουν αποκλειστικά ενημερωτικό χαρακτήρα αλλά και εκπαιδευτικό, με σκοπό να βοηθήσουμε τους αναγνώστες μας να αναγνωρίζουν ολοένα και ευκολότερα φαινόμενα παραπληροφόρησης.

Μεθοδολογία

Η δουλειά μας, ιδιαιτέρως σε επίπεδο μεθοδολογίας, εμπνέεται σε σημαντικό βαθμό από τον fact-checking οργανισμό Full Fact. Έτσι, από τη στιγμή εντοπισμού της είδησης-δήλωσης προς κατάρριψη, έως την κατάρριψη της ακολουθούμε μια προκαθορισμένη διαδικασία διασταύρωσης.

• Αρχικά εντοπίζουμε την πρώτη πηγή δημοσίευσης και την αναλύουμε ως προς το περιεχόμενο της.
• Στη συνέχεια αναζητούμε πιθανή προϋπάρχουσα κατάρριψη από ερευνητικούς οργανισμούς/fact checking-ιστοτόπους του εξωτερικού, και μετά την απαραίτητη διασταύρωση μέσω των πηγών που προσφέρουν και αναπαραγωγή της διαδικασία διασταύρωσης της είδησης, προχωρούμε στη σύνταξη αξιολόγησης με στοιχεία. (δευτερογενής κατάρριψη).
• Παράλληλα με την αναζήτηση προηγούμενων καταρρίψεων, διεξάγουμε ανεξάρτητη έρευνα πρωτογενών πηγών σχετικών με το αντικείμενο εξέτασης.
• Όπου είναι δυνατόν επικοινωνούμε με την αρχική πηγή μιας δημοσίευσης για διευκρινίσεις και παροχή πηγών για τη δήλωση/δημοσίευση.
• Σε μερικές περιπτώσεις ειδικού ενδιαφέροντος, ή όταν δεν μπορούμε μόνοι μας να ελέγξουμε τη δήλωση-είδηση, προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε με ειδικούς που μας βοηθούν στον έλεγχο-αποδόμηση.
• Μόλις συγκεντρώσουμε το αποδεικτικό υλικό, το αναλύουμε και προχωρούμε στη συγγραφή της αποδόμησης. Σκοπός μας δεν είναι να υποδείξουμε στους αναγνώστες την απάντηση, αλλά να τους καθοδηγήσουμε μέσω των στοιχείων που έχουμε συλλέξει ώστε να αξιολογήσουν και οι ίδιοι, όπως εμείς το αντικείμενο της εκάστοτε έρευνας μας.
• Η αποδόμηση ελέγχεται από τουλάχιστον ένα άλλο μέλος εκτός του εκάστοτε συγγραφέα ώστε να βεβαιωθούμε ότι είναι όσο το δυνατόν ουδέτερη, χωρίς λάθη, παραλείψεις.
• Δημοσιεύουμε την αποδόμηση στον ιστότοπο και τα κοινωνικά δίκτυά μας.

 

Πηγές

Χρησιμοποιούμε δημόσια διατεθειμένες και δημοσιευμένες πηγές, από ιδιωτικούς και κρατικούς οργανισμούς. Δεν μπορούμε να διασταυρώσουμε και να ασχοληθούμε με θέματα που αναφέρονται και βασίζονται σε πηγές με διαβαθμισμένα έγγραφα, καθώς δεν έχουμε πρόσβαση σε τέτοια.

Παραθέτουμε σε κάθε αποδόμηση διευθύνσεις ιστοτόπων, ενώ σε περιπτώσεις ερευνών, δικαστικών εγγράφων, και άλλων αναφερόμενων στοιχείων και όπου είναι δυνατόν, τα παραθέτουμε αυτούσια, και όχι μέσω ετεροαναφορών σε Δελτία Τύπου ή ανακοινώσεις θεσμών και προσώπων.

Περιπτώσεις Λάθους-Διορθώσεις

Στην ομάδα ‘’Αποδόμησε Τώρα’’ πιστεύουμε ότι ο καλύτερος κριτής της δουλειάς μας, καθώς και ο πιο αξιόπιστος, είναι το κοινό μας. Έτσι με απόλυτο σεβασμό σε αυτό:

• Σε περίπτωση λάθους το διορθώνουμε αμέσως μόλις το εντοπίσουμε ή/και μας το επισημάνετε.
• Πιστεύουμε ότι κάνουμε καλή δουλειά στην αποδόμηση ψευδών ειδήσεων και απόψεων. Όμως, όντας άνθρωποι, έχουμε κάνει, κάνουμε και θα κάνουμε και στο μέλλον λάθη. Ακριβώς αυτό είναι και το σημείο στο οποίο οι αναγνώστες μας γίνονται ακόμη πολυτιμότεροι για την ομάδα μας. Η πρόοδος και εξέλιξη της ομάδας μας καθορίζονται εν πολλοίς από τις διορθώσεις και τα σχόλιά σας σε αυτές τις περιπτώσεις. Με τη σειρά μας θέλουμε να σας διαβεβαιώσουμε ότι θα σας παρέχουμε όλες τις δυνατές πηγές για να βγάλετε μόνοι σας τα συμπεράσματά σας.